Theo Đề án vừa được phê duyệt, các huyện đảo, thành phố đảo hiện nay được chuyển thành đơn vị hành chính cấp xã có tên gọi là Đặc khu.
Ngày 14/4/2025, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình đã ký quyết định phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC) các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (Đề án).
Theo Đề án, phương án tổ chức lại ĐVHC cấp xã hiện nay theo hướng bỏ cấp trung gian (cấp huyện), hình thành các ĐVHC cấp xã mới, gồm xã, phường và đặc khu (không còn loại hình ĐVHC thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, thị xã, quận, huyện, thị trấn).
ĐVHC cấp xã sau sắp xếp phải đảm bảo chính quyền địa phương cấp xã quản lý hiệu quả địa bàn, nắm chắc tình hình, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt nhất. Trường hợp sắp xếp phường với các ĐVHC cùng cấp thì ĐVHC sau sắp xếp là phường; trường hợp sắp xếp xã, thị trấn thì ĐVHC mới sau sắp xếp là xã.
Một trong những nội dung đáng chú ý, Đề án nêu rõ chuyển các huyện đảo, thành phố đảo hiện nay thành ĐVHC cấp xã có tên gọi là Đặc khu
Theo đó, hình thành 11 Đặc khu thuộc tỉnh từ 11 huyện đảo, gồm: Vân Đồn, Cô Tô, Cát Hải, Trường Sa, Hoàng Sa, Phú Quý, Kiên Hải, Bạch Long Vĩ, Cồn Cỏ, Lý Sơn, Côn Đảo.
Riêng đối với thành phố Phú Quốc tỉnh Kiên Giang, các cấp có thẩm quyền đã đồng ý chủ trương tách xã Thổ Châu thuộc thành phố Phú Quốc để thành lập một huyện riêng. Theo đó, nghiên cứu thành lập hai đặc khu là Phú Quốc và Thổ Châu.
Vị trí đặt các Đặc khu theo phương án sáp nhập mới
Hiện nay ở nước ta có 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có biển, với 125 huyện ven biển và 12 huyện đảo.
Huyện đảo là một đơn vị hành chính cấp huyện, nằm trên các đảo và quần đảo, có chức năng quản lý nhà nước về các lĩnh vực như kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế, an ninh, quốc phòng,... trên địa bàn huyện.
Huyện đảo được thành lập trên cơ sở các đảo, quần đảo có diện tích đủ lớn, có khả năng phát triển kinh tế - xã hội, có điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng và bảo đảm an ninh, quốc phòng.
Việt Nam hiện có 12 huyện đảo, thành phố đảo
1. Huyện đảo Cô Tô
Cô Tô là tên quần đảo phía Đông của đảo Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. Địa danh hành chính là huyện Cô Tô, diện tích 47 km2, dân số hơn 6.700 người. Quần đảo Cô Tô có khoảng 50 đảo, đá lớn nhỏ.
2. Huyện đảo Vân Đồn
Vân Đồn là một huyện đảo của tỉnh Quảng Ninh diện tích tự nhiên 581,8 km2, dân số vào khoảng 46.600 người.
3. Huyện đảo Cát Hải
Huyện đảo Cát Hải thuộc thành phố Hải Phòng, phía Tây Bắc và Đông Bắc giáp tỉnh Quảng Ninh, bao gồm đảo Cát Bà và đảo Cát Hải, tổng diện tích khoảng 366 km2, dân số khoảng 32.000 người. Nơi đây có Vườn Quốc gia Cát Bà là nơi lưu giữ nguồn gene quý hiếm trong đó có loài voọc đầu trắng được ghi vào sách Đỏ thế giới.
4. Huyện đảo Bạch Long Vĩ
Bạch Long Vĩ thuộc thành phố Hải Phòng, nằm trên hòn đảo cùng tên với diện tích vào khoảng 3 km2, dân số khoảng 1.150 người. Đảo có vị trí quan trọng trong việc mở rộng các vùng biển và phân định biển vịnh Bắc Bộ.
5. Huyện đảo Cồn Cỏ
Huyện đảo Cồn Cỏ (tỉnh Quảng Trị) có diện tích tự nhiên khoảng 2,29 km2, dân số khoảng 500 người. Mặc dù với diện tích không lớn nhưng đảo lại có vị trí chiến lược án ngữ toàn bộ phần bờ biển Trung Bộ, gần nhiều tuyến đường hàng hải trong nước và quốc tế. Vì vậy, đảo có vai trò rất lớn trong công tác phòng thủ, bảo vệ an ninh quốc phòng vùng lãnh thổ, lãnh hải
6. Huyện đảo Hoàng Sa
Huyện đảo Hoàng Sa được thành lập từ tháng 1-1997 thuộc thành phố Đà Nẵng. Quần đảo này có diện tích 305 km2, chiếm 24,29% diện tích thành phố Đà Nẵng. Hoàng Sa là một quần đảo san hô nằm cách thành phố Đà Nẵng 170 hải lý.
7. Huyện đảo Lý Sơn
Huyện Lý Sơn, còn gọi là cù lao Ré, diện tích của huyện khoảng 10,39 km2 nhưng dân số lại lên đến hơn 22.000 người. Hòn đảo là vết tích còn lại của một núi lửa với 5 miệng, được hình thành cách đây 25-30 triệu năm.
8. Huyện đảo Trường Sa
Là huyện đảo của tỉnh Khánh Hòa, diện tích 7,7 km2, dân số khoảng 93 người, nằm ở khu vực phía Nam biển Đông, gồm 20 đảo nổi và khoảng 80 bãi đá ngầm, gốc san hô. Hòn đảo xa nhất cách đất liền tới 250 hải lý.
9. Huyện đảo Phú Quý
Phú Quý (còn gọi là cù lao Thu hay cù lao Khoai Xứ). Đây là huyện đảo thuộc tỉnh Bình Thuận, với diện tích 17,4 km2, cách thành phố Phan Thiết 120 km về hướng Đông Nam.
10. Huyện đảo Côn Đảo
Huyện Côn Đảo thuộc tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, cách thành phố Vũng Tàu khoảng 185 km và cách cửa sông Hậu - Cần Thơ khoảng 83 km. Diện tích tự nhiên của huyện khoảng 75,79 km2, dân số khoảng 13.112 người.
11. Huyện đảo Kiên Hải
Kiên Hải là huyện đảo của tỉnh Kiên Giang, nằm ngoài khơi vùng biển Tây Nam. Huyện có diện tích khoảng 24,81 km2 và dân số khoảng 17.644 người, sinh sống trên các đảo trong quần đảo Kiên Hải. Các đảo của huyện Kiên Hải vẫn còn sơ khai, nhiều phong cảnh đẹp mang đậm nét thiên nhiên.
12. Huyện đảo - Thành Phố Phú Quốc
Huyện đảo - Thành Phố Phú Quốc này thuộc tỉnh Kiên Giang, nay là TP Phú Quốc có tổng diện tích 589,27 km2, xấp xỉ diện tích đảo quốc Singapore, dân số khoảng 294.400 người. Thị trấn Dương Đông, tọa lạc ở phía Tây Bắc, là thủ phủ của huyện đảo. Phú Quốc nằm cách thành phố Rạch Giá 120 km và cách thị xã Hà Tiên 45 km.