Thời gian qua, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã tập trung xây dựng để hoàn thiện Quy hoạch không gian biển quốc gia, bằng cách huy động sự tham gia của các bên liên quan, quy hoạch có thể bảo đảm sự phát triển bền vững về mặt xã hội và môi trường của các dự án năng lượng tái tạo, đặc biệt là thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi, sẽ là giải pháp giúp Việt Nam đạt mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Quy hoạch không gian biển quốc gia: cơ hội "giải phóng" tiềm năng điện gió ngoài khơi
Theo Báo cáo “Kinh tế biển xanh - Hướng đến kịch bản phát triển bền vững kinh tế biển” do UNDP và Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ TN&MT công bố cho thấy, nếu thực hiện kịch bản “phát triển bền vững”, ước tính các ngành kinh tế biển của Việt Nam có thể chiếm 34% GDP (tương đương 23,5 tỷ USD) vào năm 2030, trong khi GNI bình quân đầu người của người lao động trong các ngành này sẽ tăng tới 77,9 % (tương đương 7.100 USD) so với kịch bản thông thường.
Việc đẩy nhanh quy hoạch không gian biển là điều cần thiết để mở ra tiềm năng to lớn về phát triển điện gió ngoài khơi cho Việt Nam, góp phần thực hiện các Mục tiêu Phát triển Bền vững và các mục tiêu về BĐKH đã công bố tại COP26, trong đó có phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Quy hoạch không gian biển nên được coi là một quá trình liên tục. Các chuyên gia về biển đảo đã khuyến nghị, chúng ta không được tìm cách phát triển một tài liệu duy nhất, hoàn hảo và bao gồm tất cả ở giai đoạn này. Điều quan trọng là phải bảo đảm quy trình xây dựng và ban hành Quy hoạch không gian biển cũng như xác định các khu vực phát triển điện gió xa bờ được thực hiện một cách công khai, có tham khảo ý kiến của mọi đối tượng trong xã hội. Sự tham gia của tất cả các bên liên quan, đặc biệt là cộng đồng địa phương đóng vai trò rất quan trọng, để bảo đảm lợi ích được chia sẻ một cách công bằng và bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương.
Theo nhận định của các chuyên gia về điện gió, bằng cách tạo ra một khuôn khổ ra quyết định và huy động sự tham gia của các bên liên quan, quy hoạch không gian biển có thể bảo đảm sự phát triển bền vững về mặt xã hội và môi trường của các dự án năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, góp phần đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của Việt Nam.
Theo TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN và Môi trường của Quốc hội, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam cho biết, theo tính toán, khu vực có độ sâu đáy biển trên 20 mét thì tổng quy mô tiềm năng kỹ thuật điện gió ngoài khơi khoảng 165.000 MW. Trong đó, khu vực gió cao và có tiềm năng kinh tế tốt, chủ yếu tập trung ở khu vực Nam Trung Bộ (gồm các tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận, Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định) với tổng tiềm năng khoảng 80.000 MW với tốc độ gió trên 7-9 m/s.
Phát triển năng lượng tái tạo là chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam, trong đó điện gió ngoài khơi được coi là một trong những giải pháp đột phá để chuyển đổi năng lượng và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Điều này liên quan chặt chẽ đến quy hoạch không gian biển, đặc biệt là xác định các vùng biển tiềm năng và phân vùng hợp lý để phát triển điện gió ngoài khơi.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 582/NQ-UBTVQH15 ngày 29/8/2022 về thành lập Đoàn giám sát “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021”, cũng như Kế hoạch chi tiết số 355/KH-ĐGS 28/10/2022 về giám sát chuyên đề.
Quy hoạch không gian biển Việt Nam có ý nghĩa rất quan trọng, không chỉ góp phần khai thác bền vững “mỏ ánh sáng” từ năng lượng gió ngoài khơi, mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên biển. Đây cũng là cơ hội để Việt Nam thu hút đầu tư nước ngoài vào phát triển “biển xanh bền vững” - Đây là nhận định của bà Hilde Solbakken - Đại sứ Na Uy tại Việt Nam về tiềm năng phát triển điện gió tại Việt Nam.
Theo Đại sứ Solbakken, việc “giải phóng” tiềm năng điện gió ngoài khơi thông qua quy hoạch không gian biển bền vững sẽ góp phần giúp Việt Nam đạt được 2 mục tiêu rất quan trọng là: Thực hiện mục tiêu thu nhập cao và đưa phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam vào năm 2050. Từ kinh nghiệm của một quốc gia đại dương hàng đầu với những ngành kinh tế biển nổi bật, Đại sứ Solbakken nhấn mạnh việc quy hoạch không gian biển sẽ giúp đại dương được quản lý bền vững và đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện tầm nhìn chung về một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng.
Tại Việt Nam, quy hoạch không gian biển định hướng sử dụng không gian biển bao gồm: Vùng trời, vùng đất ven biển, các đảo, quần đảo, vùng biển và vùng nước ven đảo. Trong đó, vùng biển dự kiến được phân thành 5 vùng: Vùng cấm khai thác; vùng khai thác có điều kiện; khu vực khuyến khích phát triển đối với các ngành kinh tế biển; khu vực cần bảo vệ đặc biệt cho QP-AN, BVMT, bảo tồn hệ sinh thái; vùng nghiên cứu lập quy hoạch. Đối với các khu vực được quy hoạch để phát triển điện gió ngoài khơi, hiện nay mới chỉ xác định các vùng biển có tiềm năng phát triển điện gió theo khu vực và địa danh các tỉnh như: Quảng Ninh, Hà Tĩnh, Khánh Hòa, Bình Thuận, Ninh Thuận, Trà Vinh, Cà Mau, Sóc Trăng.
Theo TS. Tạ Đình Thi, phát triển năng lượng tái tạo là chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam, trong đó điện gió ngoài khơi được coi là một trong những giải pháp đột phá để chuyển đổi năng lượng và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Đây cũng là nội dung có liên quan chặt chẽ đến Quy hoạch không gian biển đang được Chính phủ giao Bộ TN&MT chủ trì lập và sẽ được trình Quốc hội thông qua trong thời gian tới. Việc phân bổ hợp lý không gian sử dụng biển sẽ giúp đạt được các mục tiêu về phát triển bền vững kinh tế biển, bảo vệ môi trường, bảo tồn hệ sinh thái và đa dạng sinh học, bảo đảm QP-AN và đối ngoại, hợp tác quốc tế hiệu quả.